Başağrısı Nedir?

Başağrısı Tanımı, Belirti ve Bulguları, Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi

TANIM

Başağrısı sık rastlanan bir rahatsızlıktır. Başağrısı, genellikle ciddi bir sağlık sorunu değildir ve  ağrı kesiciyle kolayca geçebilir. Eğer şiddetli ağrı varsa, sık tekrar ediyor ve başka şikayetlerle birlikte ise doktora başvurulmalıdır.

Gerginlik Başağrısı: Başınız sanki bir kemerle sıkılıyormuş gibi hissedersiniz. Donuk, sebat eden bir ağrıdır. Boyun kaslarınız size kilitlenmiş gibi gelebilir. Başınızdaki ve ensenizdeki belli yerler dokunmaya karşı hassaslaşır. Ağrı, gergin kas lifleri arasında kalan sinir uçlarının uyarılmasından kaynaklanır.

Migren Başağrısı: Kişiyi tüm işlerinden alıkoyacak kadar şiddetli olabilir. Bazı hastalar ağrı öncesi, “aura” adı verilen uyarıcı bir işaret hisseder. Bu işaret; ışık çakmaları, kör noktalar gibi çeşitli görme bozuklukları veya, daha nadiren de kolda uyuşukluk hissi veya garip bir koku alma şeklindedir. Aura olsun veya olmasın, başın bir tarafında hissedilen şiddetli, zonklayıcı bir ağrıdır. Ağrı yayılabilir ve ağrıya genellikle bulantı, kusma eşlik eder. Birkaç saat veya birkaç gün sürebilir. Işığa, kokuya ve sese karşı aşırı hassasiyet gelişir.

Migren ağrısının kaynağı, beyindeki kan damarlarının çeperlerinde meydana gelen değişikliklerdir. Başlangıçta damarlarda daralma meydana gelir. Ağrı başladıktan sonra ise damarlar genişler. Damarlardaki bu değişiklikler, serotonin adı verilen kimyasal bir maddedeki dengesizliklere bağlıdır. Migren ağrısında hormonlar da rol oynayabilir. Vücuttaki östrojen değişiklikleriyle migren arasında kuvvetli bir ilişki vardır.

“Cluster” Başağrısı: Salkım şeklinde gelen bir ağrıdır. Yani; bir veya birkaç güne yayılmış şekilde, şiddetli bir başlangıcı takiben giderek azalan bir ağrı çeşididir. Sıklıkla günde bir veya iki nöbet vardır. Genellikle haftalar veya aylar süren aralıklarla tekrarlar. Tipik olarak geceleri, kişi uykuya daldıktan birkaç saat sonra başlar. Şiddetli, batıcı bir ağrıdır ve büyük çoğunlukla bir gözün etrafında hissedilir. Yüzde kızarma, ağrının olduğu gözde sulanma ve tek taraflı burun akıntısı dikkat çekicidir. Ağrı kısa sürelidir (30 dakika – 2 saat arasında). Daha çok erkeklerde görülür.

Sinüs Ağrısı: Başın ön kısmında, burun bölgesinde, gözlerin etrafında ve bazen de başın tepe kısmında hissedilen bir ağrıdır. Bazı hastalarda yüzün arka kısmında basınç hissi vardır. Kafadaki sinüslerin içini kaplayan zarların iltihabı veya enfeksiyonu (sinüzit), bu ağrının temel sebebidir.

BELİRTİ ve BULGULAR

• Gerginlik Başağrısı: Kafa sanki bir kemerle sıkılıyormuş gibi hissedilen, donuk, sebat eden ağrı
• Migren Başağrısı: Başın bir tarafında hissedilen şiddetli, zonklayıcı ağrı. Ağrıya bulantı, kusma eşlik edebilir. Ağrı öncesi, ışık çakması gibi çeşitli görme bozuklukları meydana gelebilir.
• “Cluster” Başağrısı: Bir gözün etrafında hissedilen şiddetli, batıcı ağrı. Yüzde kızarma, ağrının olduğu gözde sulanma ve tek taraflı burun akıntısı eşlik edebilir.
• Sinüs Ağrısı: Başın ön tarafında, burun bölgesinde, yüzün arka kısmında basınç varmış gibi hissedilen ve öne doğru eğilindiğinde artan donuk ağrı. Ağrıya burun akıntısı eşlik edebilir.

NEDENLERİ

• Gerginlik Başağrısı: En önemli faktör strestir. İş veya aile hayatından kaynaklanan endişe hali veya gürültülü bir ortamda bulunmak ağrıyı başlatabilir. Iş yaparken gözleri zorlamak veya vücudun duruşuna dikkat etmemek, çok kahve içmek ve geceleri diş gıcırdatmak da ağrıya neden olabilir.
• Migren Başağrısı: Her ne kadar damar çeperlerinde meydana gelen değişiklikler neden olarak suçlansa da, bazı araştırmacılar sorunun tamamen sinirlerle ilintili olduğunu düşünmektedir. Aynı ailenin üyeleri arasında sık görülmesi de, olayın temelinde kalıtımsal faktörlerin olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir. Ağrıyı başlatan sebepler arasında; aşırı kahve içmek, çeşitli yiyecekler, gün içerisinde şekerleme yapmak, rüzgarda kalmak, mevsim veya irtifa değişikliği, hormon dalgalanmaları, doğum kontrol hapları, öğün atlamak, kalabalık ortamlar, ani duygusal değişiklikler, egzersiz veya seks yapmak ve çok soğuk içecekler sayılabilir.
• “Cluster” Başağrısı: Ağrıyı neyin başlattığı çok belirgin değildir. Çok sigara içenlerde ve düzenli olarak alkol alanlarda daha sık görülür.
• Sinüs Ağrısı: Saman nezlesi veya diğer mevsimsel alerjiler, soğuk algınlığı veya grip, ağrıya neden olabilir.

Başağrısına sebep olan diğer faktörler:

• Beyin hastalıkları:
  • Menenjit, beyin tümörü, beyin absesi gibi kafa içi basıncı arttıran hastalıklar
  • Kafa travması
  • Kafa içi damarlarda yırtılma, kafa içi kanama
  • Kafa içi damar iltihabı
• Enfeksiyon hastalıkları (tifo, enfeksiyöz mononükleoz gibi)
• Kandaki oksijen konsantrasyonunun düşmesi (kronik akciğer hastalığı gibi)
• Anemi (kansızlık)
• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
• Endokrin sistemi bozuklukları
• Zehirlenmeler (karbon monoksit; alkol, kurşun zehirlenmesi gibi)
• Göz, kulak, burun, boğaz, diş ve boyun omuru hastalıkları

TEŞHİS YÖNTEMLERİ ve LABORATUAR İNCELEMELERİ

Başağrısına neden olan organik nedenler (örn; kafa içi tümör, damar yırtılması) mutlaka araştırılmalıdır.

• Tam kan sayımı: Anemi olup olmadığını anlamaya yardımcı olur.
• Eritrosit çökme hızı (sedimentasyon): Beyin tümörlerinde ve kafa içi damar iltihabında, enfeksiyonlarda sedimentasyon hızlanır.
• Kafatası filmi: Kafaiçi basınç artışı ve sinüzit şüphesinde mutlaka yapılmalıdır.
• Gözden kaynaklanan sorunları ekarte etmek için görme alanına bakılır.
• Nörolojik muayene ve elektroensefalografi (EEG): Nörolojik bulgulardan şüphelenildiğinde yapılır.
• Lomber ponksiyon: Bir iğne yardımıyla belden su alınır. Menenjit şüphesinde mutlaka yapılmalıdır.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntülemesi (MRI): Merkezi sinir sistemi hastalıklarından şüphelenildiğinde yapılır.

TEDAVİ

Altta yatan sebebe yönelik tedavi uygulanır. Giriş bölümünde anlatılan başağrısı tiplerinde genellikle ilaç tedavisi uygulanır. Bu amaçla kullanılan ilaçlar aşağıdadır.

• Gerginlik Başağrısı: Aspirin, acetaminophen, ibuprofen. Antidepresan ilaçlar, kronik vakalarda yardımcı olabilir.
• Migren Başağrısı: Beta-adrenerjik blokerler (örn; propranolol), kalsiyum kanal blokerleri (örn; verapamil), antidepresan ilaçlar, ergotamin, dihidroergotamin, sumatriptan
• “Cluster” Başağrısı: Sıradan ağrı kesici ilaçlar işe yaramayabilir. Hastaya saf oksijen vermek bazen oldukça iyi sonuç sağlar. Kortikosteroidler, metiserjid maleat, lityum karbonat, kalsiyum kanal blokerleri denenebilir.
• Sinüs Ağrısı: Antibiyotikler ve dekonjestanlar

 KORUNMA VE ÖNLEMLER

• Çukulata, kırmızı şarap, peynir, sodyum nitrat içeren hazır besinler migren ataklarını başlatabilir. Bunlardan kaçının.
• Günde 3 defa 200 mg dozunda magnezyum başağrılarını önleyebilir. Günde 50-200 mg niasin (B2 vitamini) migren atakların önleyebilir.
• Başağrısının başlayacağını hissedince başa buz torbası konularak ayakların sıcak suya sokulması yarar sağlayabilir.
• Başağrısının başlayacağını hissedince bir bardak soğuk su içtikten sonra loş ve sessiz bir odada uzanın.

DOKTORA BAŞVURULMASI GEREKEN DURUMLAR

• Şiddetli başağrısına; kusma, kol ve bacaklarda güçsüzlük, çift görme, konuşma bozukluğu veya yutma güçlüğü eşlik ediyorsa. Bu durumda, kafa içi kanama söz konusu olabilir.
• Daha önceden hiç hissetmediğiniz kadar şiddetli bir başağrısı hissediyorsanız, uyanır uyanmaz başlamışsa, gün boyu devam ediyorsa, kusmaya neden oluyor ve gün içinde şiddeti giderek azalıyorsa. Bu durumda, yüksek tansiyonunuz veya beyninizde bir tümör olabilir. Kesinlikle gecikmeden doktora gitmelisiniz.
• Yüksek ateşiniz varsa, ışık gözünüzü rahatsız ediyorsa, başağrısı şiddetli ve bulantı veya ense sertliği eşlik ediyorsa. Bu durumda sebep, menenjit olabilir. Hemen bir hastaneye başvurmalısınız.
• Kafa travması sonrası; sersemlik hissediyor, başınız dönüyor, bulantı-kusma ve bilinç bulanıklığı oluyorsa. Bu durumda en yakın sağlık merkezine başvurmalısınız.