Böbrek Taşı Tanımı, Belirti ve Bulguları, Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi
DİĞER AD(LAR)I
- Nefrolitiyaz
TANIM
Böbrek taşı genellikle; idrarın, idrar yollarına geçmeden önce toplandığı böbreğin orta kısmında meydana gelir. İdrardaki kalsiyum ve ürik asit gibi belli maddelerin kristalleşmesi ve bu kristallerin zamanla kümeleşmesi sonucu oluşur. Küçük taşlar herhangi bir soruna sebep olmadan vücudu kendiliğinden terk eder. Büyük taşlar mesaneye doğru ilerlerken idrar yollarında hasara neden olur. Şiddetli ağrı meydana gelir ve idrar akımı tıkanır.
Böbrek taşları daha çok, genç ve orta yaşlı kişilerde görülür. Erkeklerde kadınlara kıyasla daha sıktır. Sıcak bölgelerde yaşayan kişilerde de böbrek taşı gelişme riski daha yüksektir. Çünkü sıcak sebebiyle vücutta su kaybı fazladır ve dolayısıyla da idrarda yoğun şekilde mineral birikir.
Eğer bir kez böbrek taşı düşürmüşseniz, tekrar etme olasılığı yüksektir. Bu nedenle, böbrek taşınızın sebebini belirleyerek tekrar oluşmasını engellemeye çalışmak akıllıca olacaktır.
BELİRTİ ve BULGULAR
- Sırt ve bel bölgesinde başlayarak kasığa doğru yayılan “kuşak” tarzında şiddetli ağrı
- Bulantı ve kusma
- Aşırı terleme
- İdrarda kan görmek, idrarda pembe-kırmızı renk değişikliği
- Acilen idrara çıkma isteği
Bazen olaya idrar yolları enfeksiyonu da eşlik eder. Bu durumda aşağıdaki belirtiler de tabloya eklenebilir.
- Yüksek ateş, ürperme, titreme
- Sık sık gelen acilen idrara çıkma isteği
- Ağrılı idrar yapma
- Bulanık renkli veya kötü kokulu idrar
NEDENLERİ
Böbrek taşlarının neden bazı insanlarda sık sık görülürken diğerlerinde hiç oluşmadığı bilinmemektedir. Vakaların %90’ında neden belirsizdir. Nedenler arasında aşağıdaki faktörler sayılabilir.
- Kalıtımsal faktörler: Aynı aile içerisinde birden fazla kişide görülebilir.
- Gut hastalığı, iltihabi barsak hastalığı veya kronik idrar yolları enfeksiyonu olan kişilerde daha sık görülür.
- Çok az sıvı almak ve uzun süreli yatak istirahati
- İçeriğinde kalsiyum bulunan mide asidini giderici ilaçların uzun süreli kullanımı
- Beslenme bozukluğu: Özellikle B6 vitamininin ve magnezyumun az alınması
- Kandaki kalsiyum miktarını arttıran hastalıklar: Paratiroid bezinin aşırı çalışması, süt–alkali sendromu, sarkoidoz, paget hastalığı, kemik tümörleri
- Doğumsal bozukluklar
- Kalıtsal olarak böbrek taşı yapma ihtimali yüksek olan kişilerde; çikolata, üzüm, ıspanak ve çilek gibi kalsiyumdan zengin gıdaların aşırı tüketilmesi
ÖZEL TETKİKLER
- İdrar ve kan tahlili
- İdrar yolları filmi
- İntravenöz pyelografi (İVP): Damardan boyalı bir ilaç verilmek suretiyle yapılan görüntüleme yöntemidir.
- Ultrason
- Bilgisayarlı tomografi (BT)
Aynı zamanda, böbrek taşına sebep olabilen diğer metabolik hastalıklar da araştırılmalıdır.
TEDAVİ
Böbrek taşlarının %90’ı, 3-6 hafta arasında kendiliğinden düşer. Dolayısıyla doktorunuz başlangıçta, içebildiğiniz kadar su içmenizi ve ağrı kesici almanızı önerebilir.
- Ağrıyı hafifletmek için antispazmodik ilaçlar
- Enfeksiyon gelişmişse, idrar kültürü yapılarak uygun antibiyotik verilir.
- Taş düşürülemeyecek kadar büyükse, taş kırma yöntemi (ESWL) uygulanır.
- Tam tıkanıklık ve böbrek yetmezliği bulguları gelişirse cerrahi girişim uygulanmalıdır.
Düşen veya çıkarılan taşın cinsi belirlenir. Nüksü engellemek için uygun ilaçlar verilir ve gerekiyorsa beslenme şeklinde değişiklikler yapılır.
KORUNMA VE ÖNLEMLER
- Günde en az 3 litre su için. Yaz aylarında ise 3 litreden fazla su içmeye gayret edin.
- Bol miktarda kalsiyum içeren yiyeceklerden uzak durmaya çalışın. Süt ve sütlü besinleri; çay ve kakao gibi içecekleri; çikolata, ıspanak ve maydanoz gibi yiyecekleri; kuru yemişleri ve aşırı C vitaminini kısıtlayın.
- Her gün B6 vitamini (10mg) ve magnezyum (300mg) takviyesi alın.
- D vitamini takviyesi almaktan kaçının.
- Ançuez, sardalya ve sakatat gibi ürik asit seviyelerini arttıran yiyecekleri yemeyin.
- Düşük proteinli diyet uygulayarak vücudunuzdaki ürik asit miktarını sınırlayın.
- İçeriğinde kalsiyum bulunan mide asidini giderici ilaçlar almayın.
- Günde 3 gramdan fazla olmamak kaydıyla tuz alımını kısıtlayın.
