Boğmaca Nedir? Tanımı, Belirtileri, Nedenleri, Teşhisi ve Tedavisi
Tanım
Boğmaca, çoğunlukla 2 yaşından küçük çocuklarda görülen, Bordetella pertussis adlı bakterinin neden olduğu ve öksürük nöbetleriyle seyreden bir solunum yolu enfeksiyonudur. Boğmaca, son derece bulaşıcı bir hastalıktır ve erken tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle yeni doğan bebeklerde, beyin hasarına ve ölümcül sonuçlara yol açabilir. Boğmaca, küçük çocuklarda akciğer hasarı, bronşit atakları ve uzun süreli öksürük nöbetlerine neden olabilir. Bu nedenle, hastalığın erken dönemde tanınması ve tedavi edilmesi oldukça önemlidir.
Boğmacanın Nedenleri
Boğmacanın başlıca nedeni, Bordetella pertussis adlı bir bakteridir. Bu bakteri, öksürükle yayılan damlacıklar yoluyla kişiden kişiye bulaşır. Boğmaca, kuluçka dönemi 7-14 gün arasında değişen, çok bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık, ilk başlarda soğuk algınlığı benzeri belirtilerle başlar, ancak ilerleyen günlerde şiddetli öksürük nöbetleri ile kendini gösterir.
Boğmacanın Belirtileri ve Bulguları
Boğmaca, genellikle üç evrede kendini gösterir: nezle dönemi, öksürük dönemi ve iyileşme dönemi.
1. Nezle Dönemi (1-2 Hafta):
Bu dönem, hastalığın başlangıç dönemidir ve şu belirtilerle kendini gösterebilir:
- Göz yaşarması
- Burun akıntısı
- İştahsızlık, halsizlik
- Gece gelen öksürük
- Bazen hafif ateş
2. Öksürük Dönemi (6 Hafta):
Bu dönemde öksürük şiddetlenir ve hastalık ilerler:
- Ardarda gelen ve derin iç çekme ile başlayan öksürük nöbetleri görülür. Çocuk, öksürük sırasında sanki boğuluyormuş gibi derin nefes alır.
- Öksürük sırasında nefessiz kalma, dudaklarda morarma gibi belirtiler olabilir.
- Öksürük nöbetlerinin ardından, bazen kusma görülebilir.
- Öksürük nöbetleri genellikle gece artar ve hastayı uykusuz bırakabilir.
3. İyileşme Dönemi (Bir Ay):
- Öksürük giderek azalmaya başlar, ancak iyileşme süreci birkaç hafta sürebilir.
- Hastalık, tedavi ile iyileşse de öksürük bir süre devam edebilir.
Boğmacanın Teşhisi
Boğmaca teşhisi genellikle klinik belirtiler ve laboratuvar testleri ile yapılır. Teşhis için yaygın olarak kullanılan yöntemler şunlardır:
- Kan Testleri: Boğmacaya neden olan bakteriye karşı bağışıklık yanıtını tespit etmek için kan testleri yapılabilir.
- Balgam Kültürü: Bordetella pertussis bakterisinin tespiti için balgam örneği alınabilir. Bu yöntem, kesin tanı koymaya yardımcı olabilir.
- Nazofarengeal Sürüntü: Boğmaca tanısı için burun ve boğazdan alınan sürüntü örneği, bakterinin varlığını tespit etmek için kullanılabilir.
- PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Bu test, bakterinin DNA’sını tespit ederek hastalığın tanısını doğrular.
Boğmacanın Tedavisi
Boğmaca tedavisi, erken teşhisle birlikte daha başarılı olur. Tedavi genellikle antibiyotikler ve semptomatik tedavi yöntemlerini içerir:
- Antibiyotik Tedavisi:
- Eritromisin veya spiramisin gibi antibiyotikler, Bordetella pertussis bakterisini öldürmek ve hastalığın yayılmasını engellemek için kullanılır. Antibiyotik tedavisi, hastalığın erken dönemlerinde daha etkili olur.
- Ağır Öksürük Nöbetlerini Hafifletmek İçin Kortikosteroidler:
- Şiddetli öksürük nöbetlerini hafifletmek için kortikosteroidler (örneğin prednizolon) 4-5 gün süreyle verilebilir.
- Sakinleştirici ve Balgam Söktürücü İlaçlar:
- Öksürük ve balgam üretimini hafifletmek için bazı sakinleştirici ilaçlar ve balgam söktürücüler kullanılabilir.
- Solunum Desteği:
- Özellikle 1 yaşından küçük çocuklarda, solunum desteği sağlanabilir. Şiddetli vakalarda, hastaneye yatış gerekebilir.
- Hastaneye Yatış ve İzleme:
- Yeni doğan bebeklerde veya ciddi semptomlar gösteren çocuklarda hastaneye yatış gerekebilir. Solunum desteği (ventilasyon) ve gözlem için yoğun bakım ünitesinde takip edilebilir.
Boğmacadan Korunma
Boğmacadan korunmanın en etkili yolu aşılamadır. Aşağıdaki önlemler de hastalığın yayılmasını engellemeye yardımcı olabilir:
- Aşılama:
- Boğmaca aşısı, çocuklar için rutin aşı programının bir parçasıdır. DTP (Difteri, Tetanoz, Boğmaca) aşısı, boğmacadan korunmada etkili bir yöntemdir.
- Aşı Yenileme:
- Boğmaca aşısı, çocukluk döneminde yapıldıktan sonra ergenlikte de tekrarlanabilir.
- Hijyen ve Temizlik:
- Boğmaca hastalığının yayılmasını engellemek için sık el yıkama ve hijyen kurallarına uyulmalıdır.
- Hasta Kişilerden Uzak Durma:
- Boğmaca belirtileri gösteren bireylerle temastan kaçınılmalıdır.
Doktora Başvurulması Gereken Durumlar
Boğmaca belirtilerinden şüpheleniyorsanız, aşağıdaki durumlarda doktora başvurulmalıdır:
- Aşısız Çocuklarda Boğmaca Belirtileri: Boğmaca aşısı olmamışsa ve çocuğunuzda boğmaca belirtileri varsa, bir doktora başvurulmalıdır.
- Uzun Süren Soğuk Algınlığı ve Öksürük: Çocuğunuzda bir haftadan uzun süren öksürük varsa, özellikle boğmaca şüphesi ile doktora başvurulmalıdır.
- Dudaklarda Morarma ve Nefes Zorluğu: Çocuğunuzun dudaklarında morarma ve nefes alırken zorlanma gibi belirtiler varsa, acil olarak tıbbi yardım alınmalıdır.
- Boğmaca Tedavisine Rağmen Geçmeyen Öksürük ve Ateş: Boğmaca tedavisiyle öksürük geçmiyor ve ateş devam ediyorsa, başka bir enfeksiyon gelişmiş olabilir. Zatürree veya bronşit gibi durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Sonuç
Boğmaca, çocuklarda görülen, tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile bu hastalık yönetilebilir. Aşılanma, boğmaca hastalığından korunmanın en etkili yoludur. Sağlık kurumlarına erken başvuru, hastalığın iyileşme sürecini hızlandırabilir ve komplikasyonların önlenmesini sağlayabilir.
