Epistaksis Nedir? Tanımı, Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi ve Önlenmesi
Tanım
Epistaksis, halk arasında burun kanaması olarak bilinen, burun içerisindeki damarların kırılması sonucu kanamanın meydana gelmesidir. Burun kanaması, genellikle ciddi bir sağlık problemi olmayıp, çoğu zaman basit ve geçici bir durumdur. Ancak, sürekli veya şiddetli burun kanamaları, daha ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. Burun kanamaları, çocuklarda ve yetişkinlerde yaygın şekilde görülebilir ve genellikle burun yolunun ön kısmındaki ince damarların zedelenmesiyle ortaya çıkar.
Burun kanamaları, anterior (ön) ve posterior (arka) olmak üzere iki farklı tipte olabilir. Anterior kanama, daha yaygın olup, burun deliklerinin ön kısmındaki damarların kanamasıyla oluşur. Posterior kanama ise daha ciddi olabilir ve daha büyük damarların kanaması sonucu meydana gelir.
Epistaksisin Nedenleri
Epistaksis, birçok farklı nedenle meydana gelebilir. Yaygın nedenler şunlar olabilir:
- Burun Kuruluğu ve Sıcak Hava: Özellikle soğuk ve kuru havalar, burun içerisindeki mukozanın kurumasına ve damarların çatlamasına yol açabilir.
- Burun Sıkma veya Zorlama: Buruna yapılan baskı, burun içindeki damarları zorlayarak kanamaya neden olabilir. Ayrıca, burun deliğinin sürekli ovalanması veya sümkürme gibi davranışlar da kanamayı tetikleyebilir.
- Travmalar ve Yaralanmalar: Burun bölgesine alınan darbeler veya travmalar, damarların zarar görmesine ve kanamaya yol açabilir. Burun kırıkları da burun kanamasına neden olabilir.
- Yüksek Kan Basıncı (Hipertansiyon): Yüksek kan basıncı, burun damarlarında baskı yaparak kanamaya yol açabilir.
- Alerjik Reaksiyonlar ve Enfeksiyonlar: Burun içindeki alerjik reaksiyonlar, soğuk algınlığı, sinüzit veya grip gibi hastalıklar da burun kanamasına neden olabilir. Bu hastalıklar, burun dokularını tahriş eder ve damarların zayıflamasına yol açar.
- Kanama Bozuklukları: Kanama bozuklukları, örneğin hemofili veya düşük trombosit sayısı gibi durumlar, burun kanamasının daha sık görülmesine neden olabilir.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar, özellikle kan sulandırıcılar (antikoagülanlar), burun kanamasını artırabilir. Ayrıca, burun spreyleri ve aşırı kullanılan burun damlaları da kanamaya yol açabilir.
- Anatomik Anormallikler: Burun septumundaki (burun duvarı) eğrilikler veya yapısal bozukluklar, burun kanaması riskini artırabilir.
Epistaksisin Belirtileri
Epistaksis belirtileri genellikle açıkça belli olup, şu şekilde sıralanabilir:
- Burun Kanaması: En belirgin belirti, burun deliklerinden kan gelmesidir. Kanama, genellikle tek bir burun deliğinden başlar ve bazen ağızdan da kan gelebilir.
- Kanama Durumunda Baş Dönmesi veya Zayıf Hissetme: Şiddetli veya sürekli burun kanamaları, vücutta sıvı kaybına yol açarak baş dönmesine ve zayıflığa neden olabilir.
- Burun Deliği Tıkanıklığı: Kanama sırasında burun deliklerinden biri veya her ikisi de tıkanabilir.
- Bazen Kanama Esnasında Ağrı: Burun kanaması bazen ağrıya yol açabilir, ancak genellikle ağrısızdır.
Epistaksisin Teşhisi
Epistaksis genellikle fiziksel muayene ile teşhis edilir. Burun kanamasının nedenini belirlemek için yapılan değerlendirmeler şunları içerebilir:
- Fiziksel Muayene: Doktor, burun deliklerini ve burun içini inceleyerek kanamanın nedenini belirler. Eğer travma veya enfeksiyon şüphesi varsa, buna bağlı ek testler yapılabilir.
- Kan Testleri: Kanama bozuklukları olup olmadığı kontrol edilebilir. Kan testleri, pıhtılaşma faktörlerini, trombosit seviyelerini ve kan hücrelerinin sayısını ölçmek için yapılabilir.
- Burun Endoskopisi: Şiddetli burun kanamaları durumunda, burun içini daha ayrıntılı incelemek için endoskopik bir işlem yapılabilir. Bu, kanamanın kaynağını belirlemeye yardımcı olur.
- Kan Basıncı Ölçümü: Yüksek kan basıncı nedeniyle kanama olup olmadığını belirlemek için kan basıncı ölçülmesi önemlidir.
Epistaksisin Tedavisi
Burun kanaması genellikle evde tedavi edilebilir, ancak şiddetli kanamalarda tıbbi müdahale gerekebilir. Tedavi yöntemleri şunlar olabilir:
- Evde Tedavi:
- Baş İleriye Eğme: Kanama sırasında başın geriye eğilmesi, kanın boğaza akmasına ve yutulmasına yol açabilir. Başın ileriye doğru eğilmesi, kanın burun deliklerinden dışarı çıkmasını sağlar.
- Burun Sıkma: Kanama devam ediyorsa, burun deliklerini 10-15 dakika boyunca sıkıca sıkmak kanamayı durdurmaya yardımcı olabilir.
- Soğuk Kompres: Burun üzerine soğuk kompres uygulamak, kan damarlarını daraltarak kanamanın durmasına yardımcı olabilir.
- Nemli Hava: Kuruyan hava, burun içindeki damarları zayıflatabilir. Nemli ortamda kalmak, burun kuruluğunu engeller ve kanama riskini azaltır.
- Tıbbi Tedavi:
- Burun Damarlarının Kapatılması: Şiddetli kanamalarda, burun damarlarının elektrokoterizasyon veya kimyasal maddelerle kapatılması gerekebilir.
- Topikal Vazokonstriktörler: Burundaki kan damarlarını daraltarak kanamayı durduran spreyler veya damlalar kullanılabilir.
- Antikoagülanların Durdurulması: Kan sulandırıcı ilaç kullanıyorsa, bu ilaçların geçici olarak kesilmesi gerekebilir.
- Aseptik Temizlik ve Pansuman: Burun kanaması nedeniyse enfeksiyon veya yabancı cisim, cerrahi müdahale ile temizlenebilir ve pansuman yapılabilir.
- Cerrahi Müdahale: Eğer burun kanaması şiddetli ve sürekli ise ve diğer tedavi yöntemleriyle durdurulamıyorsa, cerrahi müdahale gerekebilir. Burun damarlarının tıkanması veya burun içindeki yapısal sorunların düzeltilmesi için cerrahi müdahale yapılabilir.
Epistaksisten Korunma ve Önleme
Burun kanamasının önlenmesi için bazı basit önlemler alınabilir:
- Burun Kuruluğundan Kaçınma: Burun içini nemli tutmak, burun kuruluğu ve kanama riskini azaltır. Burun spreyleri veya nemlendiriciler kullanılabilir.
- Nazik Sümkürme: Burun kanamasını tetiklememek için sümkürme işlemi nazik bir şekilde yapılmalıdır.
- Cilt ve Burun Hijyenine Dikkat Etme: Burun bölgesinin hijyenik tutulması, enfeksiyonları engelleyebilir.
- Kanama Bozukluğu Tedavisi: Kanama bozukluğu olan kişilerin uygun tedavi alması ve düzenli kontroller yapması önemlidir.
- Yüksek Kan Basıncını Kontrol Etme: Yüksek kan basıncı, burun kanamasına neden olabilir. Düzenli olarak kan basıncı ölçülmeli ve tedavi edilmelidir.
Sonuç
Epistaksis, genellikle basit bir burun kanaması sorunu olmasına rağmen, şiddetli vakalarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Çoğu zaman evde uygulanacak basit tedavi yöntemleriyle kanama durdurulabilir, ancak sürekli veya şiddetli kanamalar tıbbi müdahale gerektirebilir. Düzenli sağlık kontrolleri, burun hijyenine dikkat edilmesi ve kanama bozukluğu varsa tedavi edilmesi, burun kanamasını önlemede önemli rol oynar.