Juvenil Romatoid Artrit Nedir? Tanımı, Belirtileri, Nedenleri, Teşhisi ve Tedavisi
Tanım
Juvenil Romatoid Artrit (JRA), 16 yaşından önce başlayan ve genellikle çocuklarda görülen, eklem iltihabına yol açan kronik bir hastalıktır. Juvenil romatoid artrit, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla eklem dokularına saldırması sonucu eklemde ağrı, şişlik, iltihaplanma ve hareket kısıtlılığına yol açar. Romatoid artrit, erişkinlerde sık görülen bir hastalık olmakla birlikte, çocuklarda da bu hastalığın görülmesi, juvenil romatoid artrit olarak adlandırılır.
Bu hastalık, genellikle eller, bilekler, dizler ve dirsekler gibi küçük eklemleri etkiler, ancak büyük eklemleri de etkileyebilir. Juvenil romatoid artrit, çocukların günlük yaşamlarını zorlaştırabilir ve erken tedavi edilmediğinde kalıcı eklem hasarlarına yol açabilir. Ayrıca, JRA’nın bazı tipleri vücudun diğer organlarını da etkileyebilir.
Juvenil Romatoid Artritin Nedenleri
Juvenil romatoid artritin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı genetik, çevresel ve bağışıklık sistemi faktörlerinin bu hastalığın gelişimine katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Yaygın nedenler şunlar olabilir:
- Genetik Yatkınlık: Ailede romatizmal hastalık öyküsü bulunan çocuklarda JRA gelişme riski daha yüksektir. HLA genetik markerları gibi genetik faktörler, hastalığın gelişiminde etkili olabilir.
- Bağışıklık Sistemi Bozuklukları: Juvenil romatoid artrit, bağışıklık sisteminin vücudun sağlıklı dokularına saldırarak iltihaplanmaya yol açmasına neden olan bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, eklemler ve diğer dokulara zarar verir.
- Çevresel Faktörler: Çevresel faktörler, enfeksiyonlar veya stres, JRA’nın gelişmesini tetikleyebilir. Çocuklar, bazı viral veya bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesine yol açabilir.
- Viral Enfeksiyonlar: Çocuklar, sinüzit, grip veya soğuk algınlığı gibi virüslerle enfekte olduklarında, romatoid artrit gelişebilir. Bazı virüsler, bağışıklık sistemini uyararak bu hastalığa yol açabilir.
- Hormonlar: Hormonların etkisi, özellikle ergenlik dönemindeki çocuklarda, hastalığın gelişmesinde rol oynayabilir. Bazı araştırmalar, kadın hormonlarının (östrojen) kadınlarda daha sık görülen juvenil romatoid artrit vakalarına katkı sağladığını göstermektedir.
Juvenil Romatoid Artritin Belirtileri ve Bulguları
Juvenil romatoid artritin belirtileri, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişebilir. Yaygın belirtiler şunlar olabilir:
- Eklem Ağrısı ve Şişlik: Juvenil romatoid artrit, ağrı ve şişlik ile başlar. Eklemde iltihaplanma, genellikle eller, bilekler, dirsekler ve dizler gibi küçük eklemleri etkiler.
- Sabah Sertliği: Çocuklar, özellikle sabahları eklemde sertlik hissi ve hareket kısıtlılığı yaşayabilirler. Bu durum genellikle birkaç saat sürebilir.
- Ağrı ve Hareket Kısıtlılığı: Eklemdeki ağrı nedeniyle çocuklar, eklemi hareket ettirmekte zorlanabilir. Bu, özellikle bükülme, kalkma veya eğilme gibi günlük hareketlerde belirginleşir.
- Kronik Yorgunluk ve Halsizlik: Romatoid artritli çocuklar genellikle yorgunluk, halsizlik ve enerji kaybı yaşarlar. Bu durum, çocukların okulda ve günlük aktivitelerde performanslarını etkileyebilir.
- Ateş: Enfeksiyonun belirtisi olarak, JRA’lı çocuklar bazen yüksek ateş yaşayabilir.
- İştah Kaybı ve Kilo Kaybı: İştah kaybı ve kilo kaybı, hastalığın diğer belirtileridir. Bu, özellikle şiddetli artrit vakalarında görülebilir.
- Cilt Döküntüleri: Bazı çocuklarda, JRA cilt döküntülerine neden olabilir. Ağrılı eklem iltihaplanması bazen ciltte kızarıklık ve döküntülere yol açabilir.
- Eklem Deformasyonları: Eğer tedavi edilmezse, zamanla eklemde deformasyonlar gelişebilir. Bu deformasyonlar, çocuğun hareket kabiliyetini olumsuz etkileyebilir.
- Göz İltihaplanması (Iritis): Bazı çocuklarda, iritis (gözün iltihaplanması) gelişebilir. Bu, gözde ağrı, kızarıklık, ışığa duyarlılık gibi belirtilerle kendini gösterir.
Juvenil Romatoid Artritin Teşhisi
Juvenil romatoid artrit teşhisi, genellikle tıbbi öykü, fiziksel muayene ve bazı testlerle yapılır. Teşhis süreci şunları içerebilir:
- Fiziksel Muayene: Doktor, çocuğun eklemdeki ağrıyı, şişliği ve hareket kısıtlılığını değerlendirir. Ayrıca, vücudun diğer bölgesindeki belirtiler de gözlemlenir.
- Kan Testleri:
- Romatizma faktörü (RF), anti-CCP (siklik sitrülinli peptid) ve eritrosit çökme hızı (sedimentasyon) gibi testler, romatoid artrit tanısında yardımcı olabilir.
- C-Reaktif Protein (CRP) testi, vücutta iltihap seviyesini ölçmek için kullanılabilir.
- Röntgen ve Ultrason: Eklemdeki yapısal değişiklikler ve hasar tespit edilebilir. Ayrıca, eklemdeki sıvı birikimi de incelenebilir.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Eklemdeki yumuşak doku hasarını daha ayrıntılı incelemek için MR kullanılabilir.
- Eklem Sıvısı Analizi: Eklem sıvısından örnek alınarak enfeksiyon olup olmadığı incelenebilir.
Juvenil Romatoid Artritin Tedavisi
Juvenil romatoid artrit tedavisi, hastalığın şiddetini kontrol altına almak ve eklem hasarını engellemek amacıyla yapılır. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- İlaç Tedavisi:
- Nonsteroid Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAID’ler): Ibuprofen ve naproksen gibi ilaçlar, ağrı ve iltihaplanmayı azaltmak için kullanılır.
- Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar (DMARD’lar): Metotreksat, leflunomid gibi ilaçlar, hastalığın ilerlemesini engellemeye yardımcı olabilir.
- Biyolojik İlaçlar: Etanercept, adalimumab gibi biyolojik ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayarak iltihaplanmayı azaltır.
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Eklemdeki hareketliliği artırmak, kasları güçlendirmek ve ağrıyı azaltmak için fizik tedavi önerilebilir.
- Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve sigara içmemek, romatoid artrit semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Ekleme Destek: Eklemdeki baskıyı azaltmak için dizlikler, bileklikler gibi destekleyici cihazlar kullanılabilir.
- Cerrahi Müdahale: Eğer eklem hasarı çok ilerlemişse, eklemdeki deformasyonları düzeltmek veya iltihaplanmış dokuyu çıkarmak için cerrahi müdahale gerekebilir.
Sonuç
Juvenil romatoid artrit, çocuklarda görülebilen ve erken tedavi edilmediği takdirde eklem hasarına yol açabilen bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile semptomlar yönetilebilir ve hastalığın ilerlemesi engellenebilir. Tedavi genellikle ilaç tedavisi, fizik tedavi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir. Düzenli sağlık kontrolleri ve tedaviye uyum, juvenile romatoid artritli çocukların yaşam kalitesini artırabilir.
