Kabakulak, Mumps olarak da bilinen, viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Kabakulak, genellikle tükürük bezlerini etkileyen bir enfeksiyon olarak bilinir. En yaygın olarak parotis bezlerini (kulak altındaki büyük tükürük bezleri) etkileyerek şişlik ve ağrıya neden olur. Bununla birlikte, kabakulak diğer organları da etkileyebilir, özellikle testisler, yumurtalıklar, pankreas ve meninksler (beyin zarları) gibi bölgelerde iltihaba yol açabilir.
Kabakulak, Paramyxovirus ailesine ait olan Mumps virüsü nedeniyle meydana gelir ve genellikle çocuklarda görülen bir hastalıktır. Ancak aşılamalar sayesinde, günümüzde daha az görülmektedir. Kabakulak, genellikle baş dönmesi, ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve kulak altı bezlerinde şişlik ile kendini gösterir.
Kabakulak Belirtileri
Kabakulak belirtileri, virüs vücuda girdikten sonra yaklaşık 16-18 gün içinde görülmeye başlar. Yaygın belirtiler şunlardır:
- Parotis Bezlerinde Şişlik: Kabakulak hastalığının en belirgin belirtisi, kulak altındaki tükürük bezlerinde (parotis) şişliktir. Bu şişlik genellikle ağrılıdır.
- Ateş: Kabakulak, vücutta ateş yükselmesine yol açar. Ateş genellikle 38°C-40°C arasında olabilir.
- Baş Ağrısı: Kabakulak hastalarında baş ağrısı yaygın bir belirtidir ve genellikle vücut ısısının artmasıyla daha da şiddetlenebilir.
- Kas Ağrıları ve Yorgunluk: Kabakulak enfeksiyonu, kas ağrıları ve genel vücutta yorgunluk hissine neden olabilir.
- İştah Kaybı: Mide bulantısı ve ağrı nedeniyle iştah kaybı görülebilir.
- Ağrılı Yutkunma: Tükürük bezlerinin şişmesi ve ağrı yapması nedeniyle, özellikle yemek yerken yutkunma zorluğu ve ağrı hissedilebilir.
- Kulaklar ve Çene Etrafında Hassasiyet: Şişlik nedeniyle kulaklar ve çene bölgesinde hassasiyet ve ağrı hissi olabilir.
- Menstrüel Değişiklikler (Kadınlarda): Kabakulak, yumurtalıkları etkileyebileceğinden, bazı kadınlar adet düzensizlikleri ve kısırlık gibi sorunlar yaşayabilir.
Kabakulak Nedenleri
Kabakulak, Mumps virüsü olarak bilinen bir virüs nedeniyle oluşur. Bu virüs, havadan damlacık yoluyla (örneğin öksürme, hapşırma) bulaşır. Aynı zamanda tükürük yoluyla da yayılabilir, bu nedenle enfekte bir kişiyle doğrudan temas etmek (örneğin, aynı bardaktan içmek) kabakulak bulaşmasına yol açabilir.
Kabakulak, genellikle çocukluk döneminde görülür, ancak aşılamalar sayesinde vakalar azalmıştır. Bu hastalık, bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha şiddetli seyredebileceği gibi, 18 yaş ve üzeri kişilerde daha karmaşık sağlık sorunlarına yol açabilir.
Kabakulak Teşhisi
Kabakulak teşhisi genellikle klinik belirtilere dayalıdır. Doktor, parotis bezlerindeki şişliği ve diğer belirtileri gözlemleyerek hastalığı teşhis edebilir. Ancak, bazı durumlarda kesin tanıyı koymak için şu testler yapılabilir:
- Kan Testleri: Mumps virüsüne karşı gelişen antikorlar tespit edilebilir. Ayrıca, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını incelemek amacıyla kan testleri yapılabilir.
- PCR Testi (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Mumps virüsünün genetik materyalini tespit etmek için kullanılabilir.
- Tükürük Testi: Mumps virüsünün varlığını tespit etmek için tükürük örneği alınabilir.
Kabakulak Tedavisi
Kabakulak genellikle kendiliğinden iyileşen bir hastalık olsa da, bazı tedavi yöntemleri semptomları hafifletmek ve komplikasyonları engellemek amacıyla kullanılabilir:
- Ağrı Kesiciler ve Ateş Düşürücüler: Ateşi ve ağrıyı hafifletmek için parasetamol veya ibuprofen gibi ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Ancak aspirin kullanılmamalıdır, çünkü çocuklarda Reye sendromu riski oluşturabilir.
- Sıvı Alımı ve Dinlenme: Kabakulak hastalarının yeterli miktarda sıvı alması ve yeterince dinlenmesi gerekir. Bu, iyileşme sürecini hızlandırabilir.
- Soğuk veya Sıcak Kompres: Parotis bezlerindeki şişliğin azalmasına yardımcı olmak için sıcak veya soğuk kompres uygulamaları yapılabilir.
- Ağrılı Yutkunma İçin İlaçlar: Yutkunma güçlüğü yaşayan hastalar için, yumuşak gıdalar önerilir ve gerektiğinde ağrı kesici spreyler veya pastiller kullanılabilir.
Kabakulak Aşısı
Kabakulak, çocukluk aşı takviminde yer alan ve bağışıklık kazanmayı sağlayan bir hastalıktır. MMR aşısı (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) kabakulak virüsüne karşı koruma sağlar. Aşı, genellikle 1 yaşından itibaren uygulanır ve 4-6 yaşlarında bir hatırlatma dozu yapılır. MMR aşısı sayesinde kabakulak vakaları büyük ölçüde azalmıştır.
Sonuç
Kabakulak, genellikle hafif seyreden, ancak komplikasyonlara yol açabilecek bir viral enfeksiyondur. Erken teşhis ve tedavi ile semptomlar hafifletilebilir. Bağışıklık kazandıran MMR aşısı, kabakulak vakalarını önlemede oldukça etkili bir yöntemdir. Kabakulak, çoğu kişi için ciddi bir tehdit oluşturmasa da, tedavi edilmezse bazı ciddi komplikasyonlara yol açabilir, bu yüzden herhangi bir kabakulak belirtisi görüldüğünde sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.
