Romatoid Artrit Nedir? Tanımı, Belirtileri, Nedenleri, Teşhisi ve Tedavisi
Tanım
Romatoid artrit (RA), vücudun bağışıklık sisteminin eklem dokularına karşı yanlışlıkla saldırması sonucu gelişen kronik iltihaplı bir hastalıktır. Bu hastalık, genellikle eller, bilekler, dizler ve dirsekler gibi küçük eklemleri etkiler, ancak vücuttaki diğer eklemleri de etkileyebilir. Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin eklem kapsüllerine ve çevre dokularına karşı iltihaplı bir tepki vermesi sonucu ağrı, şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılığı gibi belirtilere yol açar. Hastalık ilerledikçe, eklemlerde kalıcı hasarlar ve deformasyonlar meydana gelebilir.
Romatoid artrit, genellikle kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür ve genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi problemleri bu hastalığın gelişiminde rol oynar.
Romatoid Artritin Nedenleri
Romatoid artritin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak birkaç faktörün bir araya gelmesiyle hastalık gelişebilir:
- Genetik Yatkınlık: Romatoid artrit, ailede benzer hastalık öyküsü bulunan bireylerde daha yaygındır. HLA-DRB1 genetik markerı, hastalıkla ilişkilendirilmiştir.
- Bağışıklık Sistemi Bozuklukları: Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin aşırı tepki göstermesi sonucu oluşur. Bağışıklık sistemi, eklem dokularını yabancı bir madde gibi tanıyıp saldırarak iltihaplanmaya yol açar.
- Çevresel Faktörler: Sigara içmek, bazı enfeksiyonlar ve çevresel faktörler (örneğin, ultraviyole ışınları) romatoid artrit riskini artırabilir.
- Hormonlar: Romatoid artrit, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Bu da hormonal faktörlerin hastalığın gelişiminde rol oynayabileceğini gösterir. Östrojen gibi hormonlar bağışıklık sistemini etkileyebilir.
- Stres ve Psikolojik Faktörler: Stres, romatoid artrit semptomlarını şiddetlendirebilir. Ayrıca, depresyon ve kaygı gibi psikolojik faktörler de hastalığın ilerlemesine katkı sağlayabilir.
- Viral ve Bakteriyel Enfeksiyonlar: Bazen bazı enfeksiyonlar (örneğin, Epstein-Barr virüsü veya bakteriyel enfeksiyonlar), romatoid artrit gibi hastalıkların gelişmesini tetikleyebilir.
Romatoid Artritin Belirtileri ve Bulguları
Romatoid artrit, genellikle eklem ağrısı, şişlik ve sertlik ile başlar. Ancak hastalık ilerledikçe, vücutta farklı belirtiler de görülebilir. Yaygın belirtiler şunlar olabilir:
- Eklemlerde Şişlik ve Ağrı: Özellikle eller, bilekler ve dizlerde şişlik ve ağrı görülür. Bu ağrılar genellikle sabahları daha şiddetli olur (sabah sertliği).
- Sabah Sertliği: Romatoid artritli bireyler, sabahları eklemde sertlik ve hareket kısıtlılığı yaşayabilir. Bu durum birkaç saat sürebilir.
- Eklem Deformasyonları: Hastalık ilerledikçe, eklemlerde deformasyon gelişebilir. Özellikle ellerin parmaklarında şekil bozuklukları ve işlev kaybı meydana gelebilir.
- Yorgunluk ve Halsizlik: Romatoid artrit, kişinin genel sağlığını etkileyerek yorgunluk ve halsizlik yaratabilir. Bu belirtiler, vücutta iltihaplanma ve bağışıklık sistemi üzerindeki baskı nedeniyle ortaya çıkar.
- İştah Kaybı ve Kilo Kaybı: Romatoid artrit, iştah kaybı ve kilo kaybına yol açabilir.
- Ateş: Vücutta iltihaplanma ve enfeksiyon nedeniyle hafif ateş görülebilir.
- Anemi: Romatoid artrit, kansızlık (anemi) gibi kan hastalıklarına yol açabilir. Bu, yorgunluk ve halsizlik gibi belirtileri artırır.
- Kollarda ve Bacaklarda Uyuşma veya Karıncalanma: Romatoid artrit, sinirlerin sıkışmasına yol açarak kollarda ve bacaklarda uyușma veya karıncalanma hissi yaratabilir.
- Göz, Akciğer, Kalp Etkilenmesi: Şiddetli vakalarda, romatoid artrit vücudun diğer organlarını da etkileyebilir. Gözde iltihaplanma, akciğer zarında iltihap ve kalp hastalıkları gibi komplikasyonlar gelişebilir.
Romatoid Artritin Teşhisi
Romatoid artrit teşhisi genellikle tıbbi öykü, fiziksel muayene ve bazı laboratuvar testlerine dayanır. Teşhis için kullanılan yöntemler şunlardır:
- Fiziksel Muayene: Doktor, eklemdeki ağrı, şişlik, sertlik ve deformasyonları gözlemler. Ayrıca, eklem hareketliliğini değerlendirir.
- Kan Testleri:
- Romatizma Faktörü (RF): Romatoid artrit hastalarında genellikle pozitif çıkar. Ancak bazı kişilerde RF negatif olabilir.
- Anti-CCP (Siklik Sitrülinli Peptid): Romatoid artrit tanısında önemli bir testtir. Bu antikor, romatoid artritli hastaların çoğunda bulunur.
- Eritrosit Çökme Hızı (Sedimentasyon): İltihaplanma seviyesini ölçmek için kullanılır.
- C-Reaktif Protein (CRP): Vücuttaki iltihap seviyesini gösterir ve romatoid artritte yüksek olabilir.
- Röntgen ve Ultrasonografi: Eklemdeki hasarı görmek için röntgen veya ultrason kullanılabilir. Kemik erimesi, eklem daralması ve kıkırdak kaybı gibi değişiklikler görülebilir.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): MR taraması, eklemdeki iltihap ve yumuşak doku hasarlarını daha ayrıntılı incelemek için kullanılır.
- Eklem Sıvısı Analizi: Eklemdeki sıvıdan örnek alınarak, enfeksiyon veya iltihap olup olmadığı tespit edilebilir.
Romatoid Artritin Tedavisi
Romatoid artrit tedavisi, hastalığın şiddetini kontrol altına almak, semptomları hafifletmek ve eklem hasarını azaltmak amacıyla yapılır. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- İlaç Tedavisi:
- Nonsteroid Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAID’ler): Ağrı ve iltihaplanmayı azaltmak için kullanılır.
- Kortikosteroidler: Şiddetli iltihaplanmalar ve alevlenme durumlarında, prednizolon gibi kortikosteroidler kullanılabilir.
- Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar (DMARD’lar): Metotreksat, leflunomid gibi ilaçlar, hastalığın ilerlemesini engellemeye yardımcı olabilir.
- Biyolojik İlaçlar: Etanercept, infliksimab gibi biyolojik ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayarak iltihaplanmayı azaltır.
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Eklemlerin hareketliliğini artırmak, kasları güçlendirmek ve ağrıyı azaltmak için fizik tedavi önerilebilir.
- Diyet ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve sigara içmemek, romatoid artrit semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Ekleme Destek: Eklemdeki baskıyı azaltmak için dizlikler, bileklikler gibi destekleyici cihazlar kullanılabilir.
- Cerrahi Müdahale: Eğer eklem hasarı çok ilerlemişse, eklem protezi veya eklem tamiri yapılabilir. Bu, eklem fonksiyonlarını restore edebilir.
Sonuç
Romatoid artrit, kronik bir hastalık olup, vücutta iltihaplanmalara ve eklem hasarlarına yol açabilir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile semptomlar kontrol altına alınabilir ve hastalığın ilerlemesi engellenebilir. Tedavi, genellikle ilaç tedavisi, fizik tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde cerrahi müdahale içerir. Düzenli sağlık kontrolleri ve tedaviye uyum, romatoid artritli bireylerin yaşam kalitesini artırabilir.
