Vitamin Eksikliği Nedir?

Vitamin Eksikliği Tanımı, Belirti ve Bulguları, Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi

A VİTAMİNİ (Retinol)

A vitamin Eksikliği: İnce barsaklarda ve karaciğerde betakaroten maddesinin A vitaminine dönüşümü ile oluşan ve karaciğerde depolanan bir alkoldür.

• A vitamini eksikliğinde görülen rahatsızlıklar:
  • Gece körlüğü
  • Deride kuruluk
  • Gözlerde kuruluk
  • Enfeksiyonlara eğilim
• Günlük ihtiyaç: 5000 IU/gün
• Kaynaklar: Havuç, domates, yeşil sebzeler, dana ve koyun karaciğeri, balık ve balık yağı.

B₁ VİTAMİNİ (Tiamin)

B1 Vitamin Eksikliği: Besinlerle alınarak barsaktan emilen, vücutta pek depolanmayan ve karbonhidrat metabolizmasında etkin rolü olan bir vitamindir.

• B₁ vitamini eksikliğinde beriberi hastalığı meydana gelir. Hastalığın belirti ve bulguları arasında aşağıdakiler sayılabilir.
  • Kas krampları, hissizlik
  • İştahsızlık, baldırlarda ağrı
  • Sinir bozuklukları
  • Ödem, karında ve akciğer zarında sıvı oluşumu
  • Çarpıntı, nefes darlığı, boyun damarlarında dolgunluk
  • Kalp büyümesi, yüksek debili kalp yetmezliği
• Tedavi: Tiamin hidrokloid 20-50mg/gün 2 hafta süreyle ağızdan veya kas içine verilir. İlk 48 saat içinde görülen klinik düzelme tanı koydurucudur.
• Günlük ihtiyaç: 1-1,5mg/gün. Gebelik, yüksek ateş, karbonhidrattan zengin diyet ve alkolizm vitamin ihtiyacını arttırır.
• Kaynaklar: Kepek ve kepek ekmeği, işlenmemiş buğday, yumurta, bira mayası, malt özü, karaciğer, böbrek.

B₂ VİTAMİNİ (Riboflavin)

B2 Vitamin Eksikliği:  Vücuttaki bir takım reaksiyonlara katılan bir enzimdir.

• B₂ vitamini eksikliğinde görülen rahatsızlıklar:
  • Dudak kenarlarında çatlaklar
  • Gözlerde sulanma, enfeksiyon ve ışığa tahammülsüzlük
  • Halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı
  • Saçlı deride enfeksiyon
• Tedavi: Riboflavin 50mg/gün ağız yoluyla veya kas içine
• Günlük ihtiyaç: 1.5-2mg/gün. Gebelik, emzirme, yüksek ateş ve doğum kontrol hapı vitamin kullanımı ihtiyacı arttırır.
• Kaynaklar: Süt, süt ürünleri, karaciğer, böbrek, yürek, tahıllar, taze meyva ve yeşil sebzeler.

B₆ VİTAMİNİ (Piridoksin)

B6 Vitamin Eksikliği: Protein metabolizmasında görev alan bir enzimdir.

• B₆ vitamini eksikliğinde görülen rahatsızlıklar:
  • Sinir bozuklukları
  • Vücut genelinde meydana gelen kasılmalar
  • Dil iltihabı
  • Dudak kenarlarında çatlaklar
  • Doğum kontrol hapı alanlarda psikolojik bozukluklar
  • Anemi (kansızlık)
• Tedavi: Piridoksin 10-50mg/gün ağız yoluyla veya kas içine
• Günlük ihtiyaç: 2mg/gün. Anti-piridoksin etkisi olan ilaçlarla yapılan tedavi sırasında vitamin ihtiyacı artar.
• Kaynaklar: Karaciğer, tahıllar, balık, tavuk, çiğ sebze ve meyvalar, fıstık.

B₁₂ VİTAMİNİ (Siyanokobalamin)

B12 Vitamin Eksikliği: Sadece hayvansal besinlerde bulunur ve barsaklardan emilir. Emilimi için mide hücrelerinden “intrensek faktör” adlı bir maddenin salgılanması gerekir.

• B₁₂ vitamini eksikliği sadece bitkisel besinlerle beslenen vejateryanlarda ve çeşitli emilim bozukluğu olan kişilerde gelişir. Eksikliğinde görülen rahatsızlıklar:
  • Anemi (kansızlık)
  • Ağrılı dil iltihabı, dil gözeneklerinde silinme
  • Sinir bozuklukları
  • Uyuşma, karıncalanma
  • Derin duyu kaybı
• Tedavi: Siyanokobalamin 1000ug haftada iki kez kas içine. Anemi düzeldikten sonra 6 haftada bir aynı doz tekrarlanabilir.
• Günlük ihtiyaç: 3ug/gün
• Kaynaklar: Karaciğer, böbrek, yürek, et, balık, yumurta.

C VİTAMİNİ (Askorbik asit)

C Vitamin Eksikliği: Destek dokusunun yapımında ve korunmasında katkısı olan bir vitamindir.

• C vitamini eksikliğinde skorbit hastalığı meydana gelir. Hastalığın belirti ve bulguları arasında aşağıdakiler sayılabilir.
  • Dişetlerinde kanama, şişme ve dökülme
  • Deride kızarıklık ve morluklar
  • Dışkıda ve kusmukta kan
  • Kıl köklerinde değişiklik
  • Deride kuruma, kalınlaşma
  • Kemik erimesi (osteoporoz), kemik kırıkları
  • Anemi (kansızlık)
  • Yara iyileşmesinde gecikme
  • Kılcal damar direncinde azalma
• Tedavi: Askorbik asit 100-500mg/gün ağız yoluyla
• Günlük ihtiyaç: 30mg/gün. Gebelikte ve emzirme süresince 50mg/gün alınmalıdır.
• Kaynaklar: Turunçgiller, domates, yeşil biber, maydanoz, yeşil sebzeler, taze meyva, meyva suları ve karaciğer. Sebzelerin pişirilmesi ve pişirilme sırasında bakır kap kullanılması C vitaminini önemli ölçüde azaltır.

D VİTAMİNİ

D Vitamin Eksikliği: Bitkisel kaynaklı ergosterolün güneş ışınlarının etkisiyle D2 vitaminine ve hayvansal kaynaklı 7-dehidrokolesterolün güneş ışınlarının etkisiyle D3 vitaminine dönüşmesi sonucu oluşur. Daha sonra D3 vitamini karaciğerde ve böbreklerde daha aktif maddelere dönüşür.

• D vitamini eksikliğinde raşitizm ve osteomalazi hastalıkları meydana gelir. Bu hastalıkların belirti ve bulguları arasında aşağıdakiler sayılabilir.
  • Çocuklarda: Şiddetli kas kasılmaları, aşırı terleme, kabızlık, bıngıldakların kapanmasında gecikme, kaburgaların ön uçlarında tespih tanesi gibi zincir halinde şişlikler, uzun kemiklerde eğrilik, () veya )( şeklinde bacak oluşumu.
  • Erişkenlerde: Bel ve bacak ağrıları, radyolojik olarak kemik erimesi (osteoporoz) ve yalancı kırıklar.
  • Kandaki kalsiyum ve fosfat seviyelerinin düşmesi
• Tedavi: D vitamini 2000-5000IU/gün. Kan kalsiyumu normal düzeye gelince korunma dozu olarak 100IU/gün ile devam edilir. D vitaminiyle beraber kalsiyum da verilmelidir.
• Günlük ihtiyaç: Çocuklarda, gebe ve emziren kadınlarda 400IU/gün.
• Kaynaklar: Süt, yumurta, tereyağı, balık karaciğeri, balık yağı. Asıl kaynak güneştir.

FOLİK ASİT

Hücre metabolizması için çok gerekli olan bir vitamindir. İnce barsaktan emilerek karaciğerde depolanır.

• Folik asit eksikliği gebelikte, emilim bozukluklarında, sara ilacı ve doğum kontrol hapı kullananlarda ve alkoliklerde görülebilir. Eksikliğinde anemi (kansızlık) meydana gelir.
• Tedavi: Folik asit 5-10mg ağız yoluyla. Çoğu kez beraberinde demir hapları da vermek gerekir.
• Günlük ihtiyaç: 400ug/gün. Gebelikte ve emziren annelerde ihtiyaç artar (600ug/gün).
• Kaynaklar: Karaciğer, böbrek, ıspanak ve diğer yeşil sebzeler. Yiyeceklerin pişirilmesi, soğutulup tekrar ısıtılması, haşlama suyunun dökülmesi ve konserve yapılması folik asit kaybını önemli ölçüde arttırır.

K VİTAMİNİ

Kandaki pıhtılaşma faktörlerinin yapımında kullanılan bir vitamindir. K₁ vitamini besinlerden sağlandığı halde, K₂ vitamini kalın barsaklardaki bakteriler tarafından üretilir.

• Antibiyotik alanlarda, tıkanma sarılığında ve yağ emilimi bozukluklarında K vitamini eksikliği görülebilir. Eksikliğe bağlı belirti ve bulgular arasında aşağıdakiler sayılabilir.
  • Ø  İdrarda kan bulunması
  • Deride ve mukozada kanamalar
  • Kanama zamanının uzaması, pıhtılaşmanın gecikmesi
• Tedavi: K vitamini 10mg/gün kas veya damar içine
• Günlük ihtiyaç: Kesin olarak bilinmemektedir. Çok küçük olduğu sanılmaktadır.
• Kaynaklar: Süt ve süt ürünleri, karaciğer, yumurta, yeşil sebzeler.

NİKOTİNİK ASİT (Niasin) ve NİKOTİNAMİD (Niasinamid, PP vitamini)

Nikotinik asit bir aminoasit türevidir ve vücutta nikotinamid şeklinde bulunur. Barsaktan kolay emilir, depolanması sınırlıdır.

• Nikotinik asit eksikliğinde pellegra hastalığı meydana gelir. Hastalığın belirti ve bulguları arasında aşağıdakiler sayılabilir.
  • Deri enfeksiyonları
  • Dilde kırmızılık, ve dil gözeneklerinde silinme
  • İshal
  • Bunama
• Tedavi: Nikotinamid 50-500mg/gün ağız yoluyla veya kas içine. Genellikle diğer B vitaminlerini de birlikte vermek gerekir. Yüksek dozlarda nikotinik asit yüzde kızarma, yanma, tansiyon düşmesi gibi damar genişlemesi bulgularına yol açabilir.
• Günlük ihtiyaç: 15-20mg/gün
• Kaynaklar: Karaciğer, böbrek, bira mayası, kepekli buğday, fıstık.